Achtergrond
In het begin van mijn 'bierproefcarrière' kwamen de bieren van 't IJ regelmatig voorbij. Er waren nog niet heel veel kleine brouwerijen en 't IJ was sowieso uniek. Het verhaal van de brouwerij had iets magisch en elk aspect van het verhaal was geweldig; natuurlijk was er het omgebouwde badhuis met zijn nauwe doorgangen en krakende vloeren, maar ook ingrediënten met namen als Trumpfmout en Styria hop, waar dan vervolgens met een proces met veel RVS, leidingen, en stoom bier uit werd gebrouwen. Tijdens de rondleiding door de brouwerij imponeerden de grote brouwketels en de open gistbakken in de kelder, maar ook vooral de geur van verse wort en prikkelend koolzuur van gistend bier gemengd met schraal bier en gist in oude flessen en een vleug chloor van het schoonmaakmiddel. 
Na de rondleiding was er in het aanpalende café een proeverij met de Plzn, Natte, Zatte en Columbus. De bieren van tap hadden toendertijd soms wat afwijkingen, enkelen waren wat te weinig uitgegist, soms was er wat diacetyl, maar over het algemeen waren de bieren heerlijk en heel anders dan de bieren van andere brouwerijen. Deze bieren zijn ook best stevig in alcohol, dus als het niet helemaal volgens het boekje was, dan werd het vanzelf geweldig. De giststam en de verhoogde gisttemperatuur gaven de bieren veel fruitige smaken wat de bieren zeer smaakvol en uniek maakten.
Een ander verhaal waren de bieren op fles. Soms was het bier geweldig, maar een hardnekkige infectiehaard in de bottellijn gaf vaak aanleiding tot zurige smaken en te schuimig bier. Blijkbaar heeft dit heel lang geduurd tot de bron gevonden is.
Vandaag de dag is de brouwerij veel professioneler en de bieren zijn constant van kwaliteit. De bieren lijken soms wat minder karakter te hebben dan in het verleden, maar misschien is dit te wijten aan het 'vroeger was alles beter' syndroom. De brouwerij brouwt veel verschillende bieren, maar de Natte, Zatte en Columbus zijn wat mij betreft nog steeds de beste bieren van de brouwerij.
De zoektocht
We beginnen met het proeven van het bier. Hieruit kun je met een beetje goed proeven al een indruk krijgen van de ingrediënten. Het bier schenkt in met een romige schuimkraag, de kleur is roodbruin. De geur is fruitig en heeft duidelijk een moutige, caramellige toets. De smaak is vol en heeft een duidelijk fruitig gistkarakter, met perzik en mango. De hop geeft een milde bitter. Het bier is moutig en heeft geen gebrand karakter, maar een volmoutig, caramellige smaak.Een nadere bestudering van het etiket levert me weinig op. Er worden geen ingrediënten, dichtheid, kleur of bitterheidswaarden genoemd. Ook de oudere etiketten hadden deze informatie niet. Daarna heb ik als een goede detective 'Natte kloon brouwerij 't IJ' in Google ingetypt. Dan komt er allereerst de mooie marketingtekst naar voren:
Na de Zatte het oudste bier van Brouwerij ‘t IJ. De Natte is een zogenoemde dubbel, een Belgische soort van zachte donkere bieren. Door het gebruik van donkere mout heeft de Natte een roodbruine kleur. Die mout zorgt eveneens voor de zacht geroosterde smaak. Afgemaakt met zachtbittere hop is dit een mooi gebalanceerd bier en één van de klassiekers van de brouwerij.
Biologisch Alcoholpercentage: 6,5% Drinktemperatuur: 8 – 10 graden
Natuurlijk is dit een mooie tekst en je krijgt er ook wel dorst van, maar eigenlijk heb je er niet veel aan.
Daarna kwam ik op een aantal bierbeoordelingssites zoals Beeradvocate en Untappd terecht, waar ook de minder geslaagde, geinfecteerde bieren werden beschreven. Over het algemeen zijn de proevers daarin weinig subtiel in het commentaar. Daarnaast is de Natte voor velen te weinig uitgesproken in smaak en/of heeft het te weinig alcohol of hop om echt lyrisch van te worden. En proeven is ook een kunst, dus van de omschrijvingen wordt je niets wijzer als je een kloon wilt brouwen.
Gelukkig was daar weer het 'archief' van het hobbybrouwenforum. Enkele leden hebben geprobeerd om een kloon te maken van de Natte en Zatte. Dit was in 2014, het tijdperk dat de gist nog altijd wat verdwaalde melkzuurbacteriën meedroeg, dus van een nette opkweek van de gist was geen sprake. Er wordt dan ook geen melding gemaakt van een geslaagde poging in ieder geval. De waardevolle informatie van dit forum zijn de gemeten waarden van dichtheid en Brixwaarden van het bier uit fles.
Eind SG: 1014 Brix: 8,0 graden Brix Begin SG: 1060
Alcohol: 6,13 vol.% Alcohol volgens etiket: 6 vol.%
Hieruit weten we dus de begindichtheid en de vergistingsgraad van de gist, 77%. Best hoog voor de gemiddelde gist, en misschien ook door een kleine infectie, maar we zullen het controleren als we onze kloon hebben vergist. De kleur van het bier wordt door forummers op 35 EBC geschat.
Zoals in de inleiding gemeld, is er de email naar de brouwerij. Net als bij elke kloonpoging heb ik niet gevraagd om het recept, want dat geven ze toch niet, maar naar een paar ontbrekende zaken. Vooral de moutstort was een groot vraagteken. Welke soorten en welke hoeveelheden? Verder had ik in de wandelgangen gehoord dat het bier op een hoge temperatuur wordt vergist, waardoor de gist veel fruitigheid geeft. De temperatuur en het verloop van de temperatuur tijdens de vergisting is hierbij belangrijk. Hier het antwoord van de brouwerij.
Behalve de gewone pilsmout gebruiken we een mout met 15 ebc , 120 ebc en een klein beetje hele donkere
(1400 ebc) (deze mouten bij elkaar rond de 28% van je storting).
Al onze bieren gisten warm, start op 20 graden, dat loopt op naar 26 en daar houden we hem op. Laat je even weten of je er wat lekkers van hebt kunnen maken?
Succes! Met vriendelijke groet,
Brouwerij ’t IJ
Dit is weer een mooi voorbeeld van de openheid van brouwers, er is geen noodzaak tot het geheim houden van recepten. Deze informatie is goud waard, vooral de melding dat de speciale mouten bij elkaar 28% van de stort bedragen, levert veel informatie op.
Het recept
Als je een Natte proeft, zul je niet meteen een gebrande smaak proeven. Het kleine beetje donkere mout heb ik geïnterpreteerd als een ontkafte zwarte mout, de carafa III. Door het verwijderen van het kafdeeltje levert deze mout hoofdzakelijk kleur en een toefje dropsmaak op. En wat is een klein beetje, laten we zeggen 1%? Hoger levert wel heel veel kleur en smaak op, dus 1% klinkt plausibel. De 120EBC mout kan bijna niet anders dan de caramunich/cara crystal zijn. Deze mout zal de grootste bijdrage in kleur gaan brengen, dus met wat passen en meten kom je dan op 8%. De 15 EBC mout vermoed ik dat het een lichte munichmout is. De resterende 19% is dus met een munichmout ingevuld. Dit verklaart ook het moutige karakter van het bier. Bij elkaar opgeteld is het 28% aan speciale mouten.De hop is niet heel uitgesproken in dit bier, een lichte aanwezigheid van nobele hop met een licht harsig karakter misschien. Bronnen spreken van Styrian Goldings, Northern Brewer, Brewers Gold, Saaz. De hop wordt alleen aan het begin van het koken toegevoegd.
De gist zal worden opgekweekt uit een flesje Natte. Er zweeft altijd wel iets in het bier, maar dit moet eerst nog even worden bewezen. Uit een hele oude bron blijkt dat de originele gist de Schelde Ale was. Soms als special strain van Wyeast te koop (WY3655).
Totaal brouwwater--- : 31.4 liter
Spoelwater---------- : 11.4 liter
Maischwater--------- : 20 liter
Kooktijd------------ : 60 minuten
Berekende kleur----- : 33.3 EBC (Morey)
Berekende bitterheid : 27 EBU (Tinseth)
72% 3551 g Pilsmout 3 EBC 3 EBC
19% 937 g Munchenermout 15 EBC 16 EBC
8% 394 g Caramunich 123 EBC
1% 49 g CarafaIII 1400 EBC
Brewers Gold 22 g 12 %az 60 min
Opkweek uit een fles Natte. Starten op 20°C en op laten lopen tot 26°C.
Maischschema
30 m/62°C Maischdikte is: 4.05 L/kg
20 m/73°C Maischdikte is: 4.05 L/kg
1 m/78°C Maischdikte is: 4.05 L/kg
