Quad op een Vat

Met ons brouwclubje hebben we een eikenvat waar ooit Aguardiente in heeft gezeten. Daarna zijn er in de afgelopen jaren 7 brouwsels succesvol uitgekomen. De laatste brouwsels waren wild en zuur en dan is er theoretisch geen weg meer terug in een lagering met een schone gist. Er is echter nog wel een manier om het vat te resetten en dat is door de fik er in te steken. We gaan het vat branden. 

De verwachting is dat de wilde organismen in het vat door de hittebehandeling worden beschadigd (lees: afgedood) en dat het hout weer een nieuw laagje beschikbaar geeft. Voor het aanboren van een nieuwe laag hout is er volgens de geleerden een verschil tussen toasten en branden (charring in het Engels). Het grote verschil in deze methoden is de tijd waaraan het vat aan de vlam wordt blootgesteld. Voor het toasten wordt er 10 min een temperatuur van 288 graden Celcius aangehouden, voor het branden duurt dit 25 seconden op 315 graden Celcius.

 

Het doel van beide methodes is om de zoetere componenten van het eiken vrij te maken. Hout bestaat uit suiker, vooral uit cellulose en hemicellulose. Hiertussen bevindt zich lignine, wat deels bestaat uit vaniline. Bij het branden komt dit deel vrij en zal vooral vanille, maar ook rook, leer, kruidigheid en een bepaalde romigheid vrijkomen. Zie Bron  De cellulose en hemicellulose zullen door het branden smaken vrijgeven die doen denken aan caramel, toffee, noten en esdoornsiroop. 

De bijbehorende plaatjes op internet van het brandproces zien er ongelofelijk spectaculair uit. De vaten worden hierbij ontdaan van beide deksels en over een enorm vuur gezet, waarbij de vlammen er een eind bovenuit vliegen. Die mogelijkheid hadden wij zelf niet, dus er is met een dakbrander gewerkt. In het onderstaande plaatje is de voor -en nafoto te zien. Het vat heeft ervoor een donkerbruine kleur en was al ingedroogd, omdat deze al even leeg stond. In de erna-foto is het hout donker gekleurd, de verkleuring lijkt redelijk oppervlakkig. Er was geen alligatorskin aanwezig (door compleet verkolen van het oppervlak ontstaat er een structuur die aan de huid van dit beest doet denken). 

Met de kop van de brander is het oppervlak een aantal keer gepasseerd en aan het oppervlak te zien, is deze ook voldoende heet geweest. De buitenkant was geschat rond de 50°C geworden, dus dan kan je verwachten dat de binnenkant heter is geweest en dus alle micro-organismen zijn afgedood. 

Na het branden is de deksel er weer opgegaan en de duigen zijn vastgeklopt. Het vat is daarna gevuld met water, zodat eventuele (sterk) verkoolde smaken uitgespoeld worden. Bij het vullen bleek het vat nog te lekken, maar na een dag was het hout weer vochtig en was de lekkage gestopt. 

Het recept

We waren er snel uit welk bier er in dit vat moest komen: een Quadrupel. Een stevig, donker gekleurd bier met redelijk veel alcohol lijkt toch vaak wel een goedwerkende formule voor vatrijping. Het recept hiervoor is eenvoudig doeltreffend. De basis bestaat uit pilsmout, aangevuld met twee soorten caramout: caramout 120 EBC en Special-B. Die laatste is bekend geworden van de Rochefortbieren. Voor doordrinkbaarheid en alcohol is er kandijsuiker toegevoegd. Dit bier hoeft het niet te hebben van de hop, maar de Aurorahop is een fantastisch ruikende hopsoort die aan het begin van het koken wordt toegevoegd. Later in de kook wordt Hallertau Hersbrucker gebruikt. 

In het originele recept van Maikel wordt de T58 gist gebruikt, een gist die niet bijzonder ver uitgist. Omdat deze niet in 250 gram verpakking beschikbaar was, is er gewisseld voor een Belgian Abbey M47 van Mangrove Jack's. 

72% efficiëntie

Batchvolume: 20 L
Kooktijd: 60 min
Maischwater: 27.5 L
Spoelwater: 4.06 L
Totaal water: 31.56 L
Kookvolume: 24.88 L
SG voor koken: 1.075

Kenmerken
Begin SG: 1.095
Eind SG: 1.019
IBU (Tinseth): 27
BU/GU: 0.29
Kleur: 68 EBC

Maischen
Temperatuur — 65 °C — 60 min

Mouten (8 kg)
7 kg (79.6%)— Graan — 3.9 EBC
600 g (6.8%) — Dingemans Cara 120 MD — Graan — 120 EBC
400 g (4.6%) — Castle Malting Chateau Special B — Graan — 300 EBC
800 g (9.1%) — Candi Syrup Candi Syrup, D-180 — Suiker — 355 EBC

Hop (53 g)
27 g (21 IBU) Aurora — 6.5% — Koken — 60 min
17 g (5 IBU) — Hallertauer Hersbrucker 4% — Koken — 30 min
9 g (1 IBU) — Hallertauer Hersbrucker 4% — Koken — 10 min

Gist
2 pakjes — Mangrove Jack's M47 Belgian Abbey 76%

Is bier drinken nog wel leuk?

De prijzen van grondstoffen en dus van bier lijken elk jaar toe te nemen, graanoogsten mislukken, oorlog in Oekraïne, slechte hop door nattigheid of droogte, het zit allemaal niet mee. En dat geldt voor de grote jongens van het bierbrouwen, maar lijkt nog zwaarder te wegen voor de kleine brouwers. Misschien ook omdat daar de efficiëntie wat lager is, de overhead hoger en er over het algemeen meer hop in het bier gaat. 

In dit artikel is er gekeken naar de bierprijzen op muziekfestivals, voetbalwedstrijden en de prijzen en prijsontwikkelingen bij het speciaalbier.  Met als overkoepelend thema: 'Is bier drinken nog wel leuk?'

Muziekfestivals

Een van de plekken waar altijd veel bier wordt gedronken zijn festivals. Over het algemeen kosten die paar dagen een rib uit je lijf. Lowlands was afgelopen zomer in het nieuws vanwege de hoge prijs van een entreekaartje, maar ook de stijging van de prijs van een biertje en het eten zorgde voor veel verbazing. In het onderstaande overzicht zijn de bierprijzen per liter opgenomen (afkomstig van website Festileaks) van een aantal festivals in Nederland. Hieruit blijkt dat Lowlands eigenlijk nog niet eens het duurste bier tapt. Appelpop is een apart geval, dit is een gratis festival en dat moet ergens mee betaald worden natuurlijk. 

Zwarte Cross: 12,40 (Grolsch)
Pinkpop: 14,00 (Brand)
Down The Rabbit Hole: 15,00 (Birra Moretti)
Lowlands: 15,00 (Heineken)
Best Kept Secret: 17,50 (Jupiler)
North Sea Jazz: 17,50 (Birra Moretti)
Mysteryland: 15,20 (Heineken)
Appelpop: 19,50 (Heineken Silver)
Defcon: 15,20 (Heineken)

Wanneer we op een andere manier kijken naar de kosten, in dit geval naar de prijs per muntje en er van uitgaan dat er in een glas 0,25l zit, komen we op onderstaande grafiek. Hierin zijn de prijzen weergegeven in de loop van de jaren. Side note: In 2021 was er geen festivalseizoen vanwege Corona.

Vanaf 2022 lijkt er een knikje aanwezig in de grafiek waarna de lijn steiler loopt. Als deze lijn wordt doorgetrokken komen we rond 2030 op 20 euro per liter uit. Dat zou dan 5 euro per plastic glaasje bier zijn. Opvallend is de lage prijs voor een biertje bij de Zwarte Cross. Hier is echter wel een vergelijkbare opgaande trend te zien met andere festivals. 

Bierprijzen in het voetbalstadion

Ook in het voetbalstadion wordt veel bier gedronken. Volgens deze bron zijn de biertjes het goedkoopst bij FC Emmen (€2 voor 25cl) en Heracles Almelo (€2,10). Het duurst zijn de biertjes bij Ajax (€3,25 voor 30cl) en Feyenoord (€2,85 voor 30cl), Feyenoord schenkt alleen Heineken Light (2,5% alcohol). 

In onderstaande tabel zijn de kosten per liter (bron) gepresenteerd. 

Daarbij is de prijs in de loop der jaren soms fors gestegen. In onderstaand figuur zijn de prijzen voor een liter bier in 2017 en 2023 weergegeven. In alle gevallen is de prijs omhoog gegaan, gemiddeld genomen 11%. De grootste stijgers in deze 6 jaar zijn FC Twente (35%), G.A. Eagles (26%) en NEC (20%).  

American Football

Dat de prijsstijgingen niet alleen Nederland treffen lijkt logisch. Ter illustratie: in Amerika drinkt men ook graag een biertje bij een Footballwedstrijd en op de website Vinepair is er een vergelijking gemaakt van de bierprijzen per stadion. 

De bierprijs is een mooie graadmeter wanneer je besluit om fan te worden van een bepaald team. Als je dan niet te veel wilt betalen voor jouw bier tijdens de wedstrijd, moet je geen fan willen worden van de Washington Commanders. Daar betaal je $16,49 voor een 16oz (500 ml) biertje. Bij de Las Vegas Raiders betaal je voor hetzelfde $14.99. Het goedkoopst ben je uit bij de Cincinnati Bengals met $6.49 en bij Cleveland Browns $7.15. Dat scheelt dus nogal. 

Even snel omgerekend ben je bij de duurste ongeveer 26 tot 30 euro per liter kwijt, de goedkoopste 12 tot 14 euro. Grote verschillen dus en over het algemeen flink duurder dan in een stadion in ons eigen land. 

Bierwinkels

Voor het speciaalbier in Nederland is er best veel verschil in de verkoopprijzen van bier, online en in fysieke winkels.  Van een aantal bieren zijn de prijzen bij 18 verschillende webwinkels in kaart gebracht en in onderstaande boxplotgrafiek gepresenteerd. 

Het gaat om de hardlopers van het Belgische bier: Orval, Carolus, La Chouffe, en uit Nederland La Trappe Quad, Zuster Agatha, Mooie Nel, Vuur&Vlam. Uit het duurdere segment een 3 Fonteinen, Puhaste en Moersleutel. 

Opvallend in onderstaand figuur is de bandbreedte per bier. Gemiddeld is er een verschil van 25% tussen de hoogste en de laagste prijs. De absolute prijsverschillen variëren tussen 0.20 euro tot zelfs 1.10 euro. Het is dus goed om even rond te kijken als je op zoek bent. 

Voor de duurdere bieren lijkt er een kleiner prijsverschil tussen de winkels te zijn (zie figuur hieronder). Voor bijvoorbeeld de Puhaste Cognac BA is de prijs bij vijf winkels genoteerd en ligt deze bijna altijd op hetzelfde bedrag. Wellicht heeft dit te maken met een psychologische grens van 10 euro, maar dat is een gokje. 

Speciaalbierprijzen

Maar hoe zit het dan met onze speciaalbieren? De stijgende prijzen van de grondstoffen, gas en elektriciteit hebben invloed op ons bier. Hiervoor zijn met de Wayback Machine de prijzen van bepaalde bieren in kaart gebracht om zodoende de prijsstijging te kunnen bepalen.  Met deze tool is het mogelijk om oude websites in te zien. 

Voor dit onderzoekje is de site van Gall&Gall genomen. Niet omdat deze winkel het meest representatief of de laagste en scherpste prijzen hanteert, maar omdat hier de informatie het verst in het verleden teruggezien kan worden. De rode draad is om inzicht te krijgen in prijsstijging. 

Op het eerste oog valt op dat de grafieken in 2019/2020 een afbuiging naar boven maken. De hoeveelheid data in de range van 2016 tot 2020 is wat beperkt, maar de richting van de lijnen lijkt toch te veranderen: de prijsstijging is de afgelopen jaren forser geworden. 

Daarnaast valt op dat deze trendstijging minder sterk toeneemt voor de Leffe bieren, Affligem blond en Hertog Jan Grand Prestige. Zouden deze brouwers iets anders doen met receptuur of zou het in een andere bedrijfsvoering zitten? 

Voortbordurend zijn er in onderstaande figuur de kosten in de loop der jaren gepresenteerd van de grote flessen Grand Prestige, Leffe Blond en La Chouffe. Ongeveer het hele rijtje bieren die aan het begin van mijn bierproef-'carrière' veelvuldig geconsumeerd werden. De plotselinge stijging van de prijs is hier ook te zien, maar wordt later ingezet, in 2022 of wat later. Wanneer we deze lijnen extrapoleren, zullen we over een jaar of 6 tot 8 al op een verdubbeling van de prijs per fles kunnen rekenen. 

In de vergelijking van de prijs van kleine flesjes met de grotere 75 cl flessen bleek dat er een behoorlijk verschil in kan zitten. Het was mij nog nooit opgevallen dat de grote flessen altijd duurder zijn dan 2,5x kleine flesje (30 cl vs. 75 cl). Hieronder de prijzen van kleine en grote flessen, omgerekend naar prijs per liter. 

Er lijken 4 groepen te zijn, met de bieren die ongeveer 2 keer zo duur zijn in een grote fles. Dan volgt er een aantal waarbij er ongeveer 2 euro per liter extra wordt gerekend voor een grote fles. Bij een aantal is het bier ongeveer even duur en bij de Carolus en Karmeliet is het bier in een grote fles juist weer goedkoper. 

Is bier drinken nog wel leuk? 

De ontwikkelingen van stijlen, het bier brouwen, de nieuwe ingrediënten, het creatieve aspect zijn de leuke kanten van bier (brouwen). Maar ook het ritueel van bier drinken, ontspannen en de gezelligheid. Het is een geweldig product. Het aanbod van bieren en het aantal plekken waar je kunt drinken of bier kunt kopen is op dit moment  gigantisch. 

Maar of het in de toekomst ook nog leuk blijft? Gezien de stijgingen van de prijzen zal op een gegeven moment de hoeveelheid bierdrinkers maar ook bierbrouwers verminderen. De huidige brouwers lijken te moeten kiezen voor groei, voor een eindeloze stroom nieuwe bieren, voor een goed distributienetwerk en voor plek op de slijterijplank. Dit is geen makkelijke opgave, als je 'alleen maar' goed bier kunt brouwen. Eigenlijk zitten we nu op het hoogtepunt van speciaalbier en zal er in de toekomst een schifting ontstaan van goede en mindere goede brouwers, van brouwers die een goede boekhouder hebben en ook met die insteek bier op de markt brengen, en van brouwers die met goedkopere ingrediënten en processen een kwalitatief product op de markt kunnen brengen. We gaan het zien wat de toekomst ons brengt!